Opština Surdulica

Zahvaljujući prirodnim i stvorenim uslovima a, pre svega, atraktivnosti Vlasinskog jezera, turizam na ovoj opštini ima dugogodišnju tradiciju. Ipak, ne može se reći da predstavlja značajan faktor njenog privrednog razvoja, budući da potencijali turističkih atraktera nisu u dovoljnoj meri iskorišćeni niti su adekvatno iskorišćeni potencijali integralnog razvoja turizma i ostalih privrednih grana. Turistička ponuda opštine primarno se oslanja na rekreativni turizam na Vlasinskom jezeru i u određenoj meri na kulturno-manifestacioni i đački, ekskurzioni turizam (Surdulica i Vlasina). Međutim, u opštini Surdulica postoje i drugi brojni, ali nedovoljno iskorišćeni potencijali za turizam i rekreaciju. Turistička atraktivnost i kvalitet turističke ponude sagledani su kroz karakteristike stanja:

• turističkih atraktera
• razvijenost turističkih mesta i područja kao i
• povezanost turističkih atraktera i turističkih mesta . Takođe je data i ocena potencijala i ograničenja za razvoj turizma na teritoriji opštine Surdulica kao osnova za formulisanje strategije razvoja turizma.

Karakteristike stanja turističke ponude u opštini Surdulica

A) Turistički atrakteri na teritoriji Opštine

Turizam i rekreacija - potencijali i ograničenja

Na teritoriji Opštine Surdulica nalaze brojni i raznovrsni turistički atrakteri koji predstavljaju dobru osnovu za razvoj turizma. Mogu se identifikovati prirodne i stvorene vrednosti kao potencijal i ograničenje za razvoj turizma i rekreacije

Prirodne vrednosti kao potencijal i ograničenje za razvoj turizma i rekreacije na teritoriji opštine Surdulica

Raznovrsnost predela, razuđenost reljefa, i relativno očuvan pejsaž, biodiverzitet, autohtoni biositemi, ekološke i predeone celine, bogatstvo šumama i vodotocima, raznovrsna flora i fauna i, pre svega, Vlasinsko jezero i visoravan kao specifičan i dominantni atrakter, predstavljaju osnove turističke atraktivnosti područja Surdulice.

Osnovne prirodne vrednosti su:

• Reke, potoci i Vlasinsko jezero na teritoriji Opštine predstavljaju potencijal za razvoj ribolova i vodenih sportova...,
• Planine na teritoriji i u okolini opštine Surdulica (Čemernik, Vardenik, Plešijevac, Plana...) svojim visinskim reljefom i klimatskim vrednostima predstavljaju atraktivne motive za turizam. Bogate su florom i faunom, staništima sitne i krupne divljači i poseduju potencijal da obezbede sve vrste rekrativnog, sportskog i lovnog turizma ali u ovom trenutku nisu dovoljno iskorišćene.

Prostornim planom Republike Srbije područje Vlasina određeno je za područje zaštite posebnih prirodnih vrednosti koje je bitno za utvrđivanje režima korišćenja i namenu na nacionalnom nivou.

S tim u vezi, neophodno je poštovanje trostepenog režima zaštite u okviru granica definisanog zaštićenog prirodnog dobra - Predela izuzetnih odlika Vlasina (definisano za PPPN Vlasina na osnovu izrađene Studije o zaštiti Vlasinskog jezera sa okolinom od strane Republičkog zavoda za zaštitu prirode i prema odredbama važećeg Zakona o zaštiti životne sredine). Na prostoru ovog prirodnog dobra primenjuje trostepeni režim očuvanja i korišćenja prirode:

• na prostorima rezervatskog karaktera uspostavlja se režim zaštite I stepena,
• režim zaštite II stepena podrazumeva ograničeno i strogo kontrolisano korišćenje prirodnih resursa,
• na ostalom delu prostora u okviru granica Predela izuzetnih odlika Vlasina primenjuje se režim zaštite III stepena sa selektivnim korišćenjem prirodnih bogatstava i kontrolisanim aktivnostima u prostoru koje su usklađene sa funkcijama zaštićenog prirodnog dobra.

Za ostale delove teritorije opštine Surdulica nije izvršena valorizacija, niti zaštita prirode.

Kulturno-istorijske vrednosti kao potencijal i ograničenje za razvoj turizma i rekreacije na teritoriji opštine Surdulica

Na teritoriji Opštine Surdulica postoje brojne kulturno-istorijske vrednosti koje su samo delimično uključene u turističnu ponudu (hram Svetog Ilije na Vl. Ridu i Vavedenja Presvete Bogorodice u selu Palje iz 9.v.). Međutim postoje i brojni drugi lokaliteti koje je neophodno valirizovati, zaštititi i adekvatno uključiti u mrežu turističkih atraktera na teritoriji Opštine. To se odnosi na brojne sakralne objekte spomenička obeležja, ali i na objekte narodnog graditeljstva .

U PPPN Vlasina je izvršena delimična valorizacija objekata u obuhvatu plana i definisani su objekti i celine u statusu prethodne zaštite do konačne valorizacije. Identifikovane su prostorne kulturno istorijske celine: Stari Rid, Mandžina mahla, Stevančeva mahala, Dojčinova mahala, Gadžina mahala kao i veći broj celina, grupacija i pojedinačnih objekata sa elementima spomeničkih i ambijentalnih vrednosti prvenstveno dokumentarnog značaja. PPPN predviđa zaštitu dva autentična etno kompleksa (Stari Rid, Dojčinova mahala) kao i izmeštanje na nove lokacije etno kompleksa Novi rid i Golemi Čukar. Afirmacija duhovnih i kulturnih vrednosti kraja predviđena je planiranom izgradnjom Duhovnog centra uz crkvu Sv. Ilija i školski kompleks.

Valorizacija objekata od kulturno-istorijskog značaja van obuhvatua PPPN Vlasina, koji bi mogli biti uključeni u turističku ponudu teritorije Opštine Surdulica, nije izvršena.

PPPN Vlasina utvrđeno je da "područje Vlasine ispunjava uslove za zaštitu kao prirodno dobro, shodno Zakonu o zaštiti životne sredine, s obzirom na izuzetna obeležja biološke (specijske i ekosistemske) raznovrsnosti (oko 1.000 vrsta vaskularnih biljaka, 60 biljnih zajednica, 170 vrsta ptica, 30 vrsta sisara, 7 vrsta gmizavaca, 11 vrsta vodozemaca, 19 vrsta riba i dr.), impresivne ambijentalno-pejsažne vrednosti i potrebe očuvanja trajnosti i kvaliteta esencijalnih prirodnih resursa".

B) Postojeća razvijenost turističkih mesta i područja

Turizam na teritoriji opštine Surdulica razvijan je u različitoj meri na dva osnovna lokaliteta: području oko Vlasinskog jezera i gradu Surdulici. Sagledaćemo ih u odnosu na dostupnost, smeštajne kapacitete i kvalitet turističke ponude

Područje oko Vlasinskog jezera

Na Vlasinskom mestu postoje tri mesta sa tradicijom turizma: Vlasina Rid, Vlasina Okruglica i Vlasina Stojkovićeva. Najbolju dostupnost i razvijenost ima Vlasina Okruglica koja funcioniše i kao centar zajednice naselja i poseduje, pored smeštajnih kapaciteta i ambulantu, matičnu školu, prodavnice.

Postojeći turistički kapaciteti na području PPPN Vlasina su:

Vlasina Rid (1.715 ležajeva):

• hoteli i depandansi hotela 285 ležajeva
• odmarališta 260
• kampovi 650
• naselje sa objektima za odmor 520

Vlasina Okruglica (180 ležajeva):

• motel 50 ležajeva
• odmarališta 70
• depandansi 60

Vlasina Stojkovićeva (160 ležajeva):

• depandansi 60 ležajeva
• naselje sa objektima za odmor 100

 

Ponuda sportsko rekreativnih i zabavnih sadržaja je veoma skromna i uglavnom skoncentrisana u sportsko rekreativnoj zoni kod hotela Vlasina i Jezero.

Grad Surdulica

Grad se nalazi na desetak kilometara od međunarodnog puta E75 (Beograd-Skoplje-Solun) na tranzitu ka Bugarskoj granici. Iako se ne može smatrati turističkim mestom, grad poseduje značajne smeštajne kapacitete koji nisu u potupunosti aktivirani. U gradu postoje dva hotela od kojih je hotel Srbija (oko 100l) u funkciji a hotel Evropa trejd nije iako poseduje značajne prateće sadržaje (zatvoreni bazen, sportske terene...). Pored živopisnog izgleda grada na dve reke, lepo uređene pešačke zone, ustanova kulture, pozorišta i muzeja, u gradu se tradicionalno odvijaju kulturno-zabavne i sportske manifestacije: Dečiji muzički festival "Zlatne note Surdulice", Međunarodna trubačka radionica (nekada organizovana na Vlasinskom jezeru, Međunarodna smotra amaterskih pozorišta, Smotra recitatora Pčinjskog okruga, Noćni turnir u malom fudbalu.

Pored navedenih u okviru Opštine Surdulica organizuje se i tradicionalna lovoturistička dvodnevna manifestacija republičkog ranga "hajka na vuka" ( jedan dan je obavezno na brdu Cerovac koje se nalazi na Opštinama Surdulica i Vl.Han)

V) Povezanost i dostupnost turističkih mesta i atraktera

Dostupnost i povezanost turističkih mesta i atraktera na teritoriji Opštine je smanjena budući da ne postoji regionalni sistem pešačkih i biciklističkih staza koje povezuju značajna turistička mesta oblasti i rekreativne prostore na teritoriji Opštine, što pored turističke, umanjuje i rekreativne kvalitete Opštine.

Stanje puteva je na pojedinim deonicama nezadovoljavajuće, što bitno umanjuje pristupačnost i kvalitet puta do turistički najatraktivnije Vlasinske visoravni. Posebno ograničavajući razvojni faktor predstavlja odsustvo asfaltiranih puteva do pojedinih mesta na Opštini, potencijalno atraktivnih kao izletišta, ali i potencijalni smeštajni kapaciteti za seoski turizam, usled postojanja vrednih objekata narodnog graditeljstva.

Vlasinsko jezero

Akumulaciono jezero na jugoistoku Srbije sa površinom od 15 km² i dubinom do 35 m. U jezero svakog minuta pritiče dva kubika vode prvog kvaliteta. Vlasina, Vrla, Jerma, Božička reka, Lisinska reka i Ljubotenska reka sa njihovim pritocima (oko 110 ukupno) čine sliv jezera.

Vlasinsko jezero se nalazi na teritoriji opštine Surdulica. Jezero, okruženo planinama Gramada, Vardenik i Čemernik, nalazi se na 1.213 m nadmorske visine. Izgradnja brane 50-ih godina prošlog veka je na položaju nekadašnjeg blata Vlasine stvorila jezero.

Takozvana plutajuća ostrva, koja nastaju pri dizanju vodostaja jezera su specifičnost Vlasinskog jezera. Ostrva su od treseta, produkta vekovnog raspadanja mahovina tresetnica.

Na mestu gde se u prošlosti nalazila tresava, poznata kao Vlasinsko blato, sa ševarom, trskom i samo mestimičnim vodenim površinama i isticala reka Vlasina, nastalo je današnje Vlasinsko jezero. Jezero čija boja vode varira od sivo plave pored obale do zatvoreno plave na sredini jezera, sa zelenim priobalnim površinama daje poseban koloritet vlasinskom pejzažu.

Istorijski zapisi koji spominju Vlasinsku visoravan potiču još od XVIII veka pod nazivom Vlasinsko blato ili Vlasinska tresava zbog nagomilanog treseta i blata nastalog spiranjem rečnih tokova. Na taj način je u kanjonu dugom 20 km stvorena močvara koja je na pojedinim mestima bila ispunjena živim peskom.

Vlasinsko jezero oivičava zatalasana visoravan u vidu prostranog zelenog ćilima išaranog livadama, pašnjacima i šumama koje kriju raznovrstan biljni i životinjski svet, dok jezero nadvisuju planinski masivi, na čijim padinama je grupisano nekoliko vlasinskih naselja između kojih teku bistri i žuborni potoci i rečice sa šumovitim klisurama. Od planina koje okružuju jezero posebno se izdvajaju Čemernik i Vardenik.

Kulturni spomenici

Područje Vlasinskog jezera odlikuje se i značajnim kulturnim spomenicima i etnografskim vrednostima, kao što su:

• manastir u Palji
• crkva u Božici
• Klisura
• Crna trava
• Kula u Klisuri
• Crkva u Klisuri
• Crkva u Kolunici
• Prirodne lepote

 

Prirodne lepote i retkosti ovog područja koje čine: planine, klisure, vodopadi, izvori, reke, flora i fauna, kao i blagonakloni uticaj klime i tišina planinske prirode čine ovo mesto idealnim za boravak u različitim periodima godine. Zbog ovih odlika područja u toku su istraživanja Zavoda za zaštitu prirode radi zaštite ovog područja kao parka prirode.

Ribolov

Vlasinsko jezero je bogato grgečom, klenom, somovima, šaranima, belim amurima i pastrmkom.

Površina: 15 km²
Najveća dubina: 35 m
Nadmorska visina: 1 213 m

Vegetacija u Ekosistemu Vlasina

nizijski pojas <400 m:

• vrba (populus alba i populus nigra)
• topola (salix alba i salix fragilis)
• jasen (fraksinus ornus)
• lužnjak (querkus robur)

 

brdski pojas <1000 m:

• medunac (querkus pubescens)
• sladun (querkus farneto)
• cer (querkus cerris)
• kitnjak (querkus petrea)
• grab (carpinus betulus)

 

planinski pojas <1400 m:

• bukva (fagus slivatica)
• crni bor (pinus nigra)
• jela (abies alba)
• smrča (picea excelsa)

 

subalpski pojas >1400 m:

subalpska bukva (fagus subalpinum)

Link ka veb prezentaciji Turističke organizacije opštine Surdulica